Các insight chính

• Các sáng kiến kỹ thuật của layer giao thức Solana tập trung vào việc cải thiện tốc độ, tăng hiệu quả của thị trường và giảm spam. Trình xác thực phía máy khách (validator client) Firedancer mới của Jump, Jito-Solana của Jito Labs và việc triển khai Multiple Slot Leaders là những sáng kiến ​​hàng đầu.

• Các validator được phân bổ ở hơn 25 quốc gia và 138 trung tâm dữ liệu trên toàn thế giới. Sự sụp đổ của FTX dường như không tạo ra tác động dây chuyền đáng kể đối với số liệu thống kê của validator – mặc dù việc Hetzner ngừng hoạt động vào tháng 9 đã gây ra sự dịch chuyển cổ phần đáng kể ra khỏi Đức và hướng tới các địa phương khác.

• Dữ liệu của nhà phát triển thể hiện một hệ sinh thái của các nhà phát triển mạnh mẽ hơn, gắn kết hơn so với câu chuyện nổi trội. Tuy nhiên, những số liệu thống kê này nên được xem xét một cách thận trọng vì lượng dữ liệu có sẵn không hoàn toàn đầy đủ.

• Đối với DeFi, tổng giá trị bị khóa (TVL) đã bị giảm. Tuy nhiên, một số dự án bao gồm Ellipsis Labs, Drift, Friktion và các dự án khác đang tạo ra các mô hình mới trong không gian sàn giao dịch phi tập trung (DEX), có khả năng tái xúc tác sự tăng trưởng trên chuỗi (on-chain).

• Việc dịch chuyển Helium sang Solana kết hợp với việc triển khai các mạng lưới mới hơn như Hivemapper, Pollen Mobile và Teleport cho thấy rằng Mạng cơ sở hạ tầng vật lý được khuyến khích bằng token (Token Incentivized Physical Infrastructure Networks - TIPIN) là một phân ngành mới đang phát triển trên Solana.

• Thành công lâu dài của hệ sinh thái Solana sẽ được xác định. Nhưng những tuyên bố về sự phụ thuộc hoàn toàn của Solana vào SBF, về các validator ngầm và việc chuyển hệ sinh thái khổng lồ sang các chuỗi khác là không có cơ sở.

Hãy giải quyết vấn đề hệ trọng ngay từ đầu: đúng là SBF và FTX đã đóng một vai trò không thể thiếu trong việc thúc đẩy sự phát triển của hệ sinh thái Solana vào những ngày đầu thành lập.

Bây giờ SBF và FTX đã biến mất. Tuy nhiên, có một sự thật là có nhiều nhà phát triển khác đã và đang cam kết mở rộng hệ sinh thái.

Bài viết này nhằm mục đích cung cấp bối cảnh về thực trạng của những cá nhân và team vẫn đang xây dựng Hệ sinh thái Solana.

 Bài viết được chia thành hai phần – layer giao thức và layer ứng dụng.

 

Phần I – Về layer giao thức của Solana 

Các sáng kiến kỹ thuật

Mục tiêu chính của việc nâng cấp hiệu suất là làm nền tảng cho các sáng kiến kỹ thuật ngắn hạn, trung hạn và mới hoàn thành gần đây của Solana. Firedancer, Jito-Solana và Multiple Leaders per Slot là một số sáng kiến được mong đợi nhất trong cộng đồng nhà phát triển.

Tình trạng mạng lưới và bối cảnh nhà phát triển

Tình trạng mạng lưới và cơ sở hạ tầng của Solana tương đối ổn định bất chấp các điều khoản dịch vụ của Hetzner và sự sụp đổ của FTX. Những validator nhỏ hơn và không có lợi nhuận trước sự kiện FTX đã phải đối mặt với một số áp lực, nhưng hầu hết các validator vẫn có lợi nhuận khá tốt. Có thể xem thông tin chi tiết về cổ phần, vị trí địa lý và phân phối trung tâm dữ liệu sau đây.

 TL;DR đối với nhà phát triển là hệ sinh thái nhà phát triển có vẻ mạnh. Như đã báo trước là không thể hoàn toàn dựa vào lượng dữ liệu được thu thập về chủ đề này vì dữ liệu quá ít.

Cơ sở hạ tầng giao thức

Đây là những dự án xây dựng hoặc mở rộng các thành phần của cơ sở hạ tầng Solana mà không liên kết trực tiếp với chính giao thức – gồm các công cụ dành cho nhà phát triển, công cụ trải nghiệm (onboarding tool), những cuộc thử nghiệm với các máy ảo khác nhau, công cụ DAO, v.v.

Lộ trình Solana hướng đến – Các sáng kiến kỹ thuật hàng đầu

Solana không có lộ trình rõ ràng, nhưng một số sáng kiến đã thu hút được sự quan tâm của nhà phát triển hơn những sáng kiến khác. Việc xem xét các sáng kiến này cung cấp bối cảnh cần thiết để hiểu cấp độ kỹ thuật mà Solana đang hướng đến.

Firedancer (đang thử nghiệm)

Firedancer là một validator client độc lập, dùng ngôn ngữ lập trình C++ do Jump Crypto điều hành. Sau khi hoạt động, Firedancer sẽ biến Solana trở thành chuỗi nhiều client thứ hai (sau Ethereum). Việc có nhiều bộ code có thể “chạy” chuỗi ngay từ đầu sẽ giảm khả năng xảy ra lỗi kỹ thuật mà có thể gây ra thiệt hại đáng kể cho mạng lưới. Nếu một lần triển khai bị lỗi, thì không chắc rằng lần triển khai hoàn toàn độc lập thứ hai sẽ có lỗi tương tự vào cùng một thời điểm – cuối cùng sẽ mang lại lợi ích cho mạng lưới.

Firedancer cũng có khả năng mang lại những cải tiến lớn về hiệu suất (600k TPS đã được demo trực tiếp). Hãy tìm Firedancer để triển khai dần dần trong năm 2023.

Jito-Solana (đã triển khai)

Jito-Solana là validator client đã sửa đổi từ Jito Labs, được tối ưu hóa để hỗ trợ MEV tương tự như MEV-boost của Flashbots trên Ethereum. Client tạo ra các thị trường hiệu quả hơn cho MEV bằng cách giới thiệu một thị trường cụ thể cho blockspace bị ảnh hưởng bởi MEV. Song song với Jito-Solana là công cụ phái sinh đặt cược thanh khoản JitoSOL, sẽ cung cấp tùy chọn (nhưng không phải nghĩa vụ) cho những validator chạy Jito-Solana để tự động phân phối lợi nhuận MEV trên top phần thưởng staking cho pool JitoSOL.

QUIC (đã triển khai trên mạng chính thức - mainnet)

Solana đã thay thế giao thức truyền dữ liệu cũ của mình, từ giao thức gói dữ liệu người dùng (User Datagram Protocol - UDP) thành QUIC, một giao thức truyền dữ liệu tương tự cho phép kiểm soát luồng dữ liệu tốt hơn. Điều này giúp các validator có nhiều quyền tự quyết hơn trong việc gửi đi và nhận về dữ liệu giao dịch từ các slot leader. Nói cách khác, các validator sẽ có thể dễ dàng lọc ra dữ liệu giao dịch spam đã làm hỏng chuỗi trong thời gian qua. 

Các thị trường local fee (đã triển khai một phần)

Các tài khoản Solana có giới hạn số tiền huy động vốn tối đa (hard-capped) ước tính – một khi chạm ngưỡng, các giao dịch tiếp theo không thể sửa đổi trạng thái của tài khoản đó trong block nhất định. Các thị trường local fee cho phép người dùng gửi phí ưu tiên cho các validator để sửa đổi trạng thái của một tài khoản cụ thể khẩn cấp sau khi tài khoản đó đạt đến giới hạn ước tính.

Kết quả là có ít spam hơn (vì có thể bị trả giá cao hơn - outbid) và hiệu quả cao hơn trong các thị trường blockspace (vì giờ đây người dùng có thể đặt chỉ tiêu và bid up trạng thái tài khoản cụ thể thay vì cố làm quá tải block với các bid).

Chất lượng dịch vụ theo trọng số cổ phần (QOS) (đã triển khai)

Thay vì các validator chấp nhận và truyền giao dịch một cách tùy tiện bất kể nguồn nào, trọng số cổ phần đảm bảo rằng một validator có 0,1% cổ phần sẽ luôn có quyền truyền 0,1% gói giao dịch (transaction packet) cho leader. Cách tiếp cận hỗn loạn  trước đây khiến các validator dễ bị xóa sổ – nghĩa là tổng số packet truyền đi ít hơn trọng số cổ phần của họ. Điều đó thật tệ - việc loại bỏ các validator nhỏ hơn trực tiếp dẫn đến sự tập trung hóa lớn hơn.

Cây Merkle đồng quy/ Nén tài khoản (thử nghiệm)

Cây Merkle đồng quy (Concurrent Merkle Trees) là một phương pháp mới do Solana Labs phát triển cho phép việc nén (compression) dữ liệu tài khoản trong khi vẫn duy trì khả năng sửa đổi trạng thái của dữ liệu đó.

Việc nén tài khoản sẽ giảm đáng kể chi phí và dung lượng lưu trữ. Trước khi nén, việc lưu trữ dữ liệu cho 10 triệu tài sản sẽ tiêu tốn $1,14 triệu và chiếm 3,8 GB dung lượng. Với tính năng nén, việc lưu trữ cùng 10 triệu tài sản sẽ chỉ tốn $250 và chỉ chiếm 828 KB dung lượng. Metaplex có kế hoạch sử dụng điều này để giảm chi phí mint NFT theo cấp số nhân trên nền tảng. Hãy xem tài liệu hướng dẫn về Concurrent Merkle Trees để biết thêm thông tin.

"Vấn đề thú vị cần khắc phục" – Những sáng kiến trung hạn

Đây là những sáng kiến nổi bật bắt nguồn từ một chủ đề do Anatoly đưa ra trước đó. Một số nhà phát triển khác cũng nhấn mạnh những điều này là không thể thiếu để thúc đẩy sự thành công của Solana.

Sản xuất block không đồng bộ

Việc sản xuất block không đồng bộ làm giảm số lượng công việc mà những slot leader (những validator đang cạnh tranh để xác minh block mới nhất) phải thực hiện để đóng gói các block. Ban đầu, các leader phải thực hiện hai lần load (truy vấn dữ liệu được lưu trữ on-chain, như những giao dịch trong block mới nhất) và hai lần lưu trữ (các trường hợp lưu trữ dữ liệu on-chain). Khi được triển khai, công việc đó sẽ giảm xuống chỉ còn một lần load.

Lợi ích chính của việc này là giảm sự dư thừa. Bằng cách ủy thác nhiệm vụ hiệu quả hơn giữa các validator, thời gian tạo block có thể được giảm xuống còn vài mili giây. Khi bạn chạy đua với tốc độ ánh sáng, vài mili giây là rất quan trọng.

Mô hình máy khách tinh gọn/tối giản (Diet/Light clients)

Các mô hình Diet/ Light client lấy mẫu các node phân mảnh - shred (đơn vị giao dịch nhỏ) thay vì tải xuống toàn bộ trạng thái blockchain. Các mô hình này dựa trên giả định tập hợp các node lấy mẫu là trung thực.

Nếu giả định về tính trung thực được giữ vững, các mô hình light client cho phép validator đóng góp vào sự an ninh của mạng lưới bằng cách đảm bảo các node thật không bị che khuất bởi đa số các node ảo.

Nhiều nhà lãnh đạo trên mỗi vị trí (Multiple Leaders per Slot)

Thông thường, một validator thực hiện công việc xác thực từng vị trí (slot) hoặc block. Những validator đủ may mắn chiếm được slot đó sẽ nhận được khoảng 400 mili giây vinh quang với tư cách là “slot leader”. Nhiều leader (Multiple Leaders) là một sự thay đổi thiết kế sẽ tăng băng thông cho quá trình sản xuất block để nhiều validator có thể chiếm leader slot.

Mỗi leader đề xuất luồng (stream) giao dịch của riêng mình (thực tế là danh sách cây giao dịch), với lệnh cuối cùng là sự tổng hợp của các stream này. Điều này sẽ làm tăng tính cạnh tranh và hiệu quả trong thị trường MEV, khi nhiều leader cạnh tranh để đưa các giao dịch được liên kết với MEV vào block hoàn chỉnh.

Sự xác minh chính thức

Sự xác minh chính thức sử dụng các trình xác minh mã (code verifier) dùng ngôn ngữ lập trình Rust như Kani và Prusti để xác minh các chương trình trong Thư viện chương trình Solana và các thư viện quan trọng, được sử dụng phổ biến khác như các thư viện được tìm thấy trong Anchor.

Mục tiêu cuối cùng là cải thiện tính bảo mật của các chương trình Solana. Các trình xác minh mã có thể tự động kiểm tra mọi sự cố hoặc lỗi trong một chương trình nhất định. Việc sử dụng các trình xác minh này một cách chặt chẽ - đặc biệt là trên các hợp đồng cốt lõi - sẽ cải thiện tính bảo mật của các hợp đồng đó.

Các ngôn ngữ hợp đồng thông minh bổ sung

Solana đang triển khai hỗ trợ ngôn ngữ hợp đồng thông minh Move. Ngôn ngữ này được thiết kế để không phụ thuộc vào nền tảng và sau khi được triển khai hoàn toàn, ngôn ngữ này có thể thu hút các nhà phát triển đến với thư viện ngôn ngữ hợp đồng thông minh tương thích với LLVM của Solana.

Ghi chú về Solana Mobile

Lộ trình ngắn hạn cho Solana Mobile bao gồm ba sáng kiến:

1. Các bộ công cụ (kit) dành cho nhà phát triển Saga dự kiến sẽ bắt đầu giao hàng vào giữa tháng 12/2022.

2. Cửa hàng ứng dụng phi tập trung (dapp store) Solana Mobile sẽ mở vào tháng 1/2023.

3. Điện thoại Saga sẽ ra mắt công chúng vào đầu năm 2023.

Sau đó, team Mobile có thể sẽ tiếp tục lặp lại chức năng và thiết kế của cả điện thoại Saga và bộ công cụ phát triển phần mềm di động (Software Development Kit - SDK). Cho đến nay, Mobile vẫn là một sự đánh cược, giống như một cú hích hơn là một điều chắc chắn. Nhưng không nên đánh giá thấp quy mô cơ hội. Hãy xem nghiên cứu về “Solana mobile stack” để biết thêm chi tiết về người dùng, nhà phát triển và việc chấp thuận mạng lưới.

Toàn bộ lịch sử của các đề xuất đã triển khai cùng với danh sách các đề xuất được chấp nhận nhưng chưa triển khai hoàn toàn giúp cung cấp bối cảnh và thông tin chi tiết hơn. Ngoài ra, hãy xem tin tức cập nhật mạng lưới để biết các việc triển khai đề xuất mới nhất.

Tình trạng mạng lưới

Tính đến ngày 8 tháng 12, mạng lưới Solana có tổng số 2.306 validator với tổng số cổ phần là ~370 triệu SOL. Các validator được phân bổ ở hơn 35 vị trí địa lý trên toàn cầu và hơn 138 trung tâm dữ liệu riêng biệt. Nói chung, hệ số Nakamoto của Solana (định nghĩa) cao hơn mức trung bình ngành là 28.

Solana Foundation đã phát hành một báo cáo về tình trạng mạng lưới vào tháng 8 năm 2022. Báo cáo này vượt ngoài hệ số Nakamoto khi đánh giá các khía cạnh khác nhau của sự phi tập trung. Báo cáo xem xét các chỉ số như tính đa dạng về địa lý, quyền sở hữu trung tâm dữ liệu và quyền kiểm soát thực thể đối với các validator để đảm bảo tình trạng mạng lưới toàn diện hơn. Mặc dù hệ số Nakamoto cao và bộ validator ngày càng tăng là điều có lợi, nhưng không đủ để đảm bảo rằng không có các rủi ro tập trung.

 Mặc dù được phân bổ trên hơn 35 vị trí địa lý, nhưng ~42% validator Solana và ~38% tổng số cổ phần lại ở Hoa Kỳ và Đức. Các địa điểm “khác” (other) chỉ chiếm dưới 30% tổng số cổ phần nhưng bao gồm hơn 25 quốc gia khác nhau.

Sự tập trung về mặt địa lý là điển hình cho các mạng lưới Layer-1 và là mối quan tâm mà Solana hướng đến để giải quyết. Quá nhiều validator ở cùng một vị trí có thể gây nguy hiểm cho tình trạng của mạng lưới do các rủi ro địa chính trị, quy định và thiên tai, v.v.

Sự tập trung của trung tâm dữ liệu là một mối quan tâm khác liên quan đến tính phi tập trung. Việc sử dụng các trung tâm dữ liệu riêng như AWS để chạy validator có thể mang lại cho chủ sở hữu các trung tâm dữ liệu quyền lực không cân xứng trên mạng lưới. Kể từ ngày 15 tháng 12, tổng số cổ phần trên Solana đã được phân phối sao cho không có trung tâm dữ liệu nào nằm trong phạm vi lưu trữ 33,3%. Phân loại “Other” gồm hơn 125 trung tâm dữ liệu riêng biệt chỉ chiếm hơn 30% tổng số cổ phần .

Tuy nhiên, vào cuối tháng 9, mạng lưới Solana đã tập trung các validator và stake ở Đức và Hoa Kỳ, với Hetzner Online, một công ty dịch vụ lưu trữ web (web-hosting) của Đức. Hetzner đã lưu trữ hơn 40% validator và hơn 20% cổ phần của mạng lưới. Mối quan hệ này khiến mạng lưới tập trung nhiều ở Đức, đặc biệt tập trung vào một trung tâm dữ liệu.

Vào đầu tháng 11, Hetzner đã xóa tất cả các hoạt động liên quan đến Solana trên máy chủ (server) của Hetzner và tuyên bố rằng chính sách của Hetzner  cấm sử dụng máy chủ của mình cho các hoạt động liên quan đến crypto. May mắn thay, mật độ tập trung không đủ cao để làm gián đoạn mạng lưới. Tuy nhiên, sự kiện này minh họa những rủi ro tiềm ẩn của việc mạng lưới tập trung quá dày vào một vị trí địa lý và trung tâm dữ liệu duy nhất.

Do đó, mạng lưới Solana hiện đang được phân cấp nhiều hơn. Hàng trăm validator và hàng triệu stake đã di chuyển từ Đức và Hetzner sang các quốc gia khác như Pháp và Phần Lan cũng như sang các nhà cung cấp dịch vụ lưu trữ như OVH SAS và các nhà cung cấp dịch vụ khác. 

 Khi đánh giá top 28 validator tạo nên hệ số Nakamoto, một câu chuyện hơi khác mở ra so với sự tập trung rõ ràng ở Đức, Hetzner hoặc thậm chí là OVH SAS sau sự dịch chuyển của Hetzner . 

Nhìn vào số lượng validator kiểm soát hơn 33% cổ phần của mạng lưới, hơn một nửa được lưu trữ bởi Amazon và Terraswitch. Hơn nữa, một phần ba trong số đó được đặt ở Hoa Kỳ. Mặc dù những điều này không đủ để cấu kết chống lại mạng lưới, nhưng việc đánh giá cơ cấu cổ phần của các top validator là điều cần thiết.

Trong trường hợp này, mạng lưới có thể gặp nguy hiểm nếu nhóm cổ phần này tiến đến một khu vực địa lý tập trung hơn như Hoa Kỳ hoặc một vài trung tâm dữ liệu như Amazon hoặc Teraswitch.

Cuối cùng, tính phi tập trung và tình trạng của mạng lưới Solana vẫn còn nguyên vẹn và ở vị trí tốt hơn sau khi các validator và stake chuyển từ Hetzner sang hàng chục vị trí địa lý và trung tâm dữ liệu khác.

Bối cảnh nhà phát triển

Một câu chuyện phổ biến liên quan đến các nhà phát triển Solana là sự dịch chuyển của hệ sinh thái. Một cuộc khảo sát gần đây nhằm thu thập dữ liệu để xác nhận hoặc phủ nhận câu chuyện này. Có hai thông điệp chính :

• Một số nhà phát triển quan trọng đang triển khai trên các chuỗi khác, đặc biệt là Ethereum. Nhưng phần lớn (66%) nhà phát triển được khảo sát ​chỉ đang gắn bó với riêng Solana.

 Khoảng 72% nhà phát triển cho biết team của mình hoàn toàn không bị ảnh hưởng bởi FTX. Khoảng 20% có quỹ cá nhân hoặc dự án đầu tư vào FTX.

 Mặc dù các cuộc khảo sát như thế này không đủ chính xác để được xuất bản trên Tạp chí Khoa học, nhưng chúng cung cấp một số dữ liệu rất cần thiết để hiểu rõ hơn về thực tế chung của tình hình.

Chuyển sang một số thống kê khác, số lượng các kho lưu trữ dữ liệu (repo) của nhà phát triển Github và số chương trình riêng hàng ngày đều tăng ~2,5 lần so với năm trước mặc dù giá SOL cùng kỳ giảm -95%. Lưu ý rằng các chương trình riêng hàng ngày đã bị đình trệ kể từ tháng 5/ 2022, dao động trong khoảng từ 1.000 đến 1.150 mỗi ngày trong khoảng thời gian đó.

 Alchemy đã phát hành một báo cáo dành cho nhà phát triển Web3 lặp lại câu chuyện tăng trưởng tương tự như đã thấy ở trên. Theo báo cáo đó, Solana đã có mức tăng trưởng hơn 10 lần trong các team nhà phát triển đang hoạt động và tăng hơn 5 lần về mức tiêu thụ API từ đầu năm đến nay. 

Nguồn: Alchemy

 Để khám phá những gì các team mới này đang xây dựng, cách tốt nhất đó là xem hoạt động “hackathon” và “hacker house” của Solana. Chuỗi sự kiện năm 2023 đã được thông báo, diễn ra ở nhiều địa điểm khác nhau bao gồm Mumbai, Austin, Istanbul, NYC, v.v. Cho đến nay, Hackathons vẫn là một thành công lớn đối với Solana, với hoạt động có xu hướng tăng và dịch sang phải, mặc dù giá chỉ bắt chước một trong các thuộc tính đó (gợi ý: giá không tăng trong cùng một khung thời gian!). 

Cơ sở hạ tầng giao thức

Đây là một số top dự án xây dựng hoặc mở rộng các thành phần của cơ sở hạ tầng của Solana mà không liên kết trực tiếp với chính giao thức – hãy nghĩ đến công cụ dành cho nhà phát triển, công cụ trải nghiệm (onboarding tool) , thử nghiệm với các máy ảo (virtual machine) khác nhau, công cụ DAO, v.v.

Khám phá MEV: Jito Labs

Như đã đề cập ở trên, Jito Labs tạo phần mềm validator để chuyển MEV hiệu quả giữa những validator, người tìm kiếm (searcher) và người đặt cược (staker). Sự phát triển của phần mềm tương tự trên Ethereum (Flashbots) đã giúp giảm tắc nghẽn mạng lưới và tăng yield cho các staker, đặc biệt là trong thời gian tần suất sử dụng mạng cao. Client Jito sẽ có tác dụng tương tự đối với Solana.

Nguồn: Solscan

Công cụ dành cho nhà phát triển: Coral, Helius, GenesysGo, Clockwork

Coral là công ty đứng sau hai cơ sở hạ tầng công cụ dành cho nhà phát triển:

1. Anchor Lang: Anchor là framework ưa thích dùng để viết các chương trình (hợp đồng thông minh) trên Solana. Anchor đơn giản hóa quy trình xây dựng chương trình bằng cách xử lý các tác vụ cơ bản hơn, khiến các nhà phát triển tập trung chủ yếu vào logic nghiệp vụ. Seahorse Lang là một dự án do cộng đồng lãnh đạo được xây dựng dựa trên Anchor, cho phép các lập trình viên xây dựng các hợp đồng thông minh bằng ngôn ngữ lập trình Python. Các cải tiến khác cho phép tạo ra các chương trình Solana bằng ngôn ngữ lập trình Typescript, một ngôn ngữ lập trình phổ biến khác.

2. xNFT Backpack: xNFT là tiêu chuẩn cho “NFT có thể thực thi” (executable NFT) cho phép người dùng sở hữu quyền thực thi code. Backpack là ứng dụng của xNFT để tạo ra một loại ví mới, trong đó các ứng dụng gốc hoạt động thông qua một giao diện, trái ngược với việc tương tác với các ứng dụng thông qua chế độ xem trình duyệt.

Helius cung cấp tính năng quản lý node RPC dành riêng cho Solana, webhook cho phép các nhà phát triển kích hoạt các hành động để phản hồi các sự kiện trên chuỗi (on-chain) và một bộ API để giải mã dữ liệu on-chain với nhiều khả năng truy cập hơn so với các trình khám phá block tiêu chuẩn. Trong hai tháng hoạt động trên mainnet, Helius chỉ có hơn 1.200 người dùng.

GenesysGo cũng cung cấp các dịch vụ RPC, dịch vụ lưu trữ và tính toán. Per Step Data Insights, 3,5TB dữ liệu đã được lưu trữ bằng giải pháp lưu trữ Shadow Drive của GenesysGo kể từ tháng 10 năm 2022.

Clockwork là một phần khác của cơ sở hạ tầng công cụ dành cho nhà phát triển, dành riêng cho việc lên lịch giao dịch và tự động hóa hợp đồng thông minh. Kể từ khi ra mắt tại Solana Breakpoint vào đầu tháng 11, Clockwork đã nhanh chóng tăng quy mô lên 60.000 hướng dẫn tự động mỗi tuần.

Thử nghiệm với các Máy ảo (Virtual Machine): Neon, Eclipse và Nitro

Một số dự án đang thử nghiệm việc nhập vào và xuất ra các máy ảo khác nhau từ Solana. Neon Labs sẽ khởi chạy một chương trình hợp đồng thông minh chuyển Máy ảo Ethereum (Ethereum Virtual Machine - EVM) lên Solana. Điều này sẽ cho phép các nhà phát triển EVM triển khai trên Solana mà không cần thay đổi gì với mã gốc của mình. Hãy chờ dự án triển khai lên mainet vào tháng 1/ 2023.

Eclipse và Nitro đang xuất Máy ảo Solana (Solana Virtual Machine - SVM) tương ứng sang Celestia và Cosmos. Các dự án này tìm cách tận dụng tốc độ của SVM với tính mô đun của các chuỗi như Celestia và Cosmos để gặt hái những điều tốt nhất của cả hai bên. Các dự án trên Solana sẽ có thể triển khai code của mình lên Eclipse hoặc Nitro một cách dễ dàng tương tự như các dự án Ethereum đã triển khai trên các chuỗi EVM khác như Avalanche hoặc Polygon.

Công cụ DAO, các ví và dự án chuyển tiền Fiat thành crypto & ngược lại 

Realms và Squads lần lượt là top các giải pháp quản trị DAO và ví đa chữ ký (multisig). Cuối cùng, Phantom vẫn chiếm ưu thế trong không gian ví – đây là một trong những team đang tìm cách đánh cược thành công ban đầu của mình vào việc mở rộng đa chuỗi (multi-chain) trên Ethereum và Polygon.

Tiêu chuẩn Backpack đã đề cập trước đó từ Coral cũng sẽ nhằm mục đích phát triển thị trường và chiếm lĩnh thị phần. Solflare, Glow, Spot, Ultimate và Cashmere là một vài trong số nhiều đối thủ cạnh tranh ví khác. Dialect là một giao thức cố gắng cung cấp cơ sở hạ tầng nhắn tin cho bất kỳ và tất cả những ví trên.

Đối với các khoản thanh toán, mọi sự chú ý đều đổ dồn vào hai nhóm trong hệ sinh thái này: Solana Pay và Stripe. Solana Pay gần đây đã hợp tác với STEPN và Asics, điều này đã tạo ra tiếng vang, nhưng trò chơi ở đây thực sự là về tích hợp ở cấp độ point-of-sale (điểm bán hàng).

Theo tiết lộ về việc đổi tiền fiat thành crypto (fiat-to-crypto onramp) của Stripe có 16 dự án, 11 trong số đó xây dựng trên Solana. Một trong những dự án được đề cập đến là Ottr Finance – một giải pháp thay thế Venmo được xây dựng trên Solana. Tiplink là một giao thức có cách tiếp cận khác.

Trong lĩnh vực quyền riêng tư, Light Protocol đang sử dụng bằng chứng không cần kiến thức (zero-knowledge proofs - ZKP) để cho phép thanh toán và chuyển tiền on-chain với quyền riêng tư được bảo vệ. Otter Cash là một giải pháp bảo mật khác dành cho người dùng Solana.

Tóm tắt Phần I – Solana ở Layer Giao thức

Trong quá khứ, một trong những lời chỉ trích lớn nhất mà Solana phải đối mặt là khoảng cách về sự trưởng thành của hệ sinh thái so với Ethereum. Khoảng cách đó vẫn còn tồn tại, nhưng các dự án được trình bày ở trên chỉ ra rằng khoảng cách này đang dần được thu hẹp. Tỷ lệ thu hẹp tùy thuộc vào cách giải thích, nhưng không thể phủ nhận rằng Solana có một hệ sinh thái đang hoạt động để cải thiện cơ sở hạ tầng và chức năng cốt lõi của mình.

Mô tả về Solana chỉ đơn thuần là một “chuỗi SBF” dường như không có cơ sở.

Phần II – Solana ở Layer ứng dụng

Công nghệ tốt nhất sẽ không còn là điều quan trọng nếu không có ứng dụng nào được xây dựng trên đó. Solana có rất nhiều ứng dụng trên DeFi, Cơ sở hạ tầng Web3, NFT và Gaming – quá nhiều ứng dụng đến nỗi không thể làm nổi bật mọi dự án trong bài viết này. Thay vào đó, tác giả đã tạo ra một bản đồ hệ sinh thái bao gồm phần lớn tên các ứng dụng trong mỗi phân ngành và điểm nổi bật của các dự án hàng đầu cùng lời tường thuật cho mỗi dự án.

Ứng dụng DeFi

Công bằng mà nói Solana DeFi là phân ngành bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi sự sụp đổ của FTX. TVL trên Solana DeFi đã bị ảnh hưởng nghiêm trọng từ việc loại bỏ hoạt động on-chain của Alameda và giá của SOL giảm 67%.

 Điều đó cho thấy rằng, vẫn có những nhà cách tân xây dựng cho tương lai. Đây là một số điểm đáng chú ý.

Sàn giao dịch phi tập trung giao ngay (Spot DEXs)

Đối với các sàn giao dịch phi tập trung, ba cái tên cần chú ý là OpenBook, Ellipsis Labs và Lifinity. OpenBook là một nhánh của Serum V3 do cộng đồng điều hành, xuất hiện sau khi các khóa nâng cấp của Serum có khả năng bị xâm phạm. Tài khoản Twitter công khai của Serum đã công khai tán thành nhánh mới.

Sổ lệnh Phoenix của Ellipsis Labs mở rộng tầm nhìn ban đầu về sổ lệnh giới hạn trung tâm (central-limit-order-book - CLOB) của Serum với một tập hợp các quyết định thiết kế hướng đến sự hiệu quả, chẳng hạn như loại bỏ "crank" chuyên sâu về hoạt động khỏi thiết kế DEX.

Nguồn: Solana Youtube

 Lifinity sử dụng tính thanh khoản tập trung và mô hình tạo lập thị trường chủ động (chủ động điều chỉnh giá bằng cách sử dụng độ trễ oracle dưới 1 giây) để loại bỏ sự phụ thuộc vào các nhà kinh doanh chênh lệch giá, giảm tổn thất tạm thời bằng cách hạn chế giao dịch với giá cũ, v.v.

Công cụ phái sinh và Các sản phẩm có cấu trúc

Rất nhiều team đang xây dựng trong lĩnh vực phái sinh, quyền chọn và không gian sản phẩm có cấu trúc:  Drift, Zeta Markets, Mango Markets, Friktion, PsyOptions, 01, và Cega là một ít trong số đó. Các team đã cố gắng giải quyết các vấn đề chính như tìm nguồn thanh khoản, hỗ trợ tài sản mới, ký quỹ chéo (cross-margin) và giới thiệu cho người dùng trải nghiệm sản phầm (user onboarding).

Cách tiếp cận của Drift để tăng cường tính thanh khoản on-chain sử dụng Thanh khoản Just-In-Time (JIT) cho phép các nhà tạo lập thị trường cung cấp mức chênh lệch (spread) thấp hơn. Nguồn: Drift

Công cụ phái sinh đặt cược thanh khoản (Liquid Staking Derivatives - LSD)

Jito SOL của Jito Labs có thể đang chiếm lĩnh tất cả các chỉ số, nhưng Marinade và Lido vẫn đang dẫn đầu về thị phần. Điều đó có thể thay đổi nếu mức yield cao hơn cho JitoSOL (9.10% so với 8.80% cho Lido và 8.08% cho Marinade kể từ ngày 7 tháng 12) vẫn tiếp tục.

Hãy xem các sự tích hợp trong Solana DeFi như chất xúc tác tiềm năng cho nhu cầu bổ sung.

Các dự án TIPIN (Token Incentivized Physical Infrastructure Networks)

TIPIN, hay Mạng lưới cơ sở hạ tầng vật lý được khuyến khích bằng token, là một phân ngành đầy hứa hẹn ít được biết đến. Helium, giao thức đầu tiên sử dụng token reward để khuyến khích các cá nhân hoàn thành các hoạt động trong thế giới thực, gần đây đã gây chú ý bằng cách bỏ phiếu để di chuyển mạng lưới của mình từ blockchain riêng sang Solana.

Động thái này nhằm giải quyết các vấn đề về quy mô và thông lượng của mạng lưới, đồng thời cho phép cộng đồng truy cập hệ sinh thái của các nhà phát triển và cơ sở hạ tầng Solana, bao gồm các ví, ứng dụng DeFi và Solana Mobile Stack. Các mạng lưới TIPIN khác trên Solana bao gồm:

• Pollen Mobile – đối thủ cạnh tranh của Helium trong không gian 5G. Họ đã cung cấp hạng mục bảo hiểm rẻ hơn so với các đối thủ cạnh tranh truyền thống – đôi khi rẻ hơn tới 90%.

• Hivemapper – một mạng lưới lái xe để kiếm tiền (drive-to-earn) khuyến khích người dùng cung cấp cho mạng lưới dữ liệu bản đồ với chế độ xem đường phố (street view) chất lượng cao.

• Teleport – một ứng dụng giống như Uber khuyến khích tài xế và người đi xe tham gia mạng lưới. 

Nguồn: Sami Kassab

Nếu bạn là người mới sử dụng TIPIN và muốn tìm hiểu thêm, hãy xem nghiên cứu của Sami để biết thông tin chi tiết dựa trên chủ đề và dữ liệu hàng đầu thị trường.

Các dự án và cơ sở hạ tầng NFT

Giữa sự hỗn loạn, “ JPEGs'' vẫn tương đối ổn định và đáng ngạc nhiên. Khối lượng giao dịch hàng ngày bằng mệnh giá SOL gần như đạt mức cao nhất chưa từng có vào tháng 11, khi những người nắm giữ (holder) cũng như các nhà giao dịch (trader) đều vội vã điều chỉnh định giá NFT của mình theo sự giảm giá đột ngột của SOL.

Cuộc tranh luận về tiền bản quyền đã chi phối câu chuyện ở JPEG. Lúc đầu, việc áp dụng công cụ tổng hợp đã hướng tới việc trốn tránh tiền bản quyền bất cứ khi nào có thể.

Giờ đây, các nền tảng hàng đầu như Magic Eden, Metaplex và Cardinal đều đã công bố một hình thức bảo vệ tiền bản quyền của người sáng tạo ở cấp độ giao thức. Tình thế đã xoay chuyển sang hướng ngược lại, với một số thiết kế cho phép người sáng tạo cấm vận các thị trường mà không thực thi tiền bản quyền. Thời gian sẽ cho biết thiết kế nào sẽ chiến thắng trong dài hạn.

Nguồn: Magic Eden Docs

 Hơn nữa, hệ sinh thái NFT của Solana đã được thúc đẩy bởi việc tiếp tục tối ưu hóa Tiêu chuẩn tài sản kỹ thuật số của Metaplex (Metaplex’s Digital Asset Standard), đây là tiêu chuẩn token nền tảng cho tất cả các NFT trên Solana.

Metaplex tiếp tục lặp lại các giải pháp mint mã nguồn mở phổ biến của mình như Candy Machine, gần đây đã công bố các giải pháp không cần mã (no-code solution) cho những người sáng tạo ít kỹ thuật hơn. Nói chung, Solana và Metaplex đã tiếp tục cung cấp cho người sáng tạo một nơi để khởi chạy NFT hiệu quả.

Tính năng nén của Metaplex cho NFT cũng có thể sẽ hỗ trợ hệ sinh thái NFT. Việc nén sẽ giảm chi phí lưu trữ on-chain của NFT, cho phép những người dùng doanh nghiệp như các hãng hàng không và sự kiện trực tiếp lưu trữ vé on-chain và khởi chạy trên quy mô lớn. Quá trình nén sẽ cho phép mint đồng thời tới 1 triệu NFT với giá ~6 SOL ($204) và 100 triệu NFT với giá ~50 SOL ($1.700).

Ngoài ra, các giải pháp mint NFT mới ra mắt gần đây, các thị trường khác và các ứng dụng nâng cao trải nghiệm người dùng sẽ có khả năng phát triển hệ sinh thái NFT. Phantom đã cho phép những người dùng tiện ích mở rộng trình duyệt niêm yết trực tiếp NFT của mình trên Magic Eden. Atomic Wallet đã triển khai hỗ trợ cho Solana NFT trên phiên bản máy tính để bàn và thiết bị di động. Solana NFT cũng bắt đầu giao dịch trên các thị trường NFT bổ sung như Rarible.

Bất chấp thị trường giảm giá và các sự kiện vĩ mô gần đây, chiến lược và vị thế của Solana trong phân khúc NFT vẫn vững chắc. Solana vẫn là mạng lưới lớn thứ hai về khối lượng giao dịch và đang thu hẹp khoảng cách với Ethereum.

Hệ sinh thái GameFi

Khi không gian tiền mã hóa tự định vị để hỗ trợ GameFi, Quỹ đầu tư mạo hiểm Solana Ventures (Solana Ventures) ở vị trí dẫn đầu. Quỹ trị giá $150 triệu của Solana Ventures nhằm thúc đẩy hệ sinh thái game của mạng lưới đã thu hút thêm các quỹ đầu tư và đã tạo ra sức hút trong trò chơi.

Những nỗ lực khác tiếp nối sau đó gồm nhiều nhà đầu tư hơn như Magic Ventures của Magic Eden, cơ sở hạ tầng như DoJo của Ancient8' (bệ phóng để chơi game) và các nhà xây dựng như Eternal Dragons.

Những bước phát triển như thế này đã sắp sửa biến GameFi trở thành chất xúc tác cho một làn sóng hoạt động trong không gian tiền mã hóa và Solana được xác định để phát triển hệ sinh thái GameFi của mình.

Hầu hết các trò chơi lớn trong hệ sinh thái Solana đều chưa ra mắt hoặc đang ở giai đoạn đầu. Top một số trò chơi đáng xem trong số những trò chơi khác đó là ev.io, BR1: Infinite, No Way Back, Aurory và Star Atlas.

Nếu một vài trò chơi trong số này thành công, hãy xem chừng – vì các trò chơi đã được chứng minh là có thể tạo ra mức sử dụng và doanh thu đặc biệt cao trong quá khứ.

Lưu ý: Hãy nhìn vào các nhà đầu tư Solana

Một lời chỉ trích phổ biến từ những người bên ngoài hệ sinh thái rằng FTX là một trong số ít các nhà đầu tư chỉ tìm cách khai thác giá trị từ các dự án xây dựng trên Solana. “Sam coins” – đặc biệt là Serum, Oxy, MAPS, v.v – thường được lấy làm ví dụ.

Bỏ qua Sam coin,các nhà đầu tư không phải FTX mà liên kết với nhóm đó – cụ thể là Jump, CMS, Sino và Multicoin – đã và đang là một phần hỗ trợ không thể thiếu cho hệ sinh thái Solana. Tuy nhiên, nhóm các nhà đầu tư mạo hiểm rộng hơn nhóm đó – các nhà đầu tư như Foundation Capital, Race Capital và những quỹ  khác đã là những nhà đầu tư rất lâu trước khi FTX xuất hiện.

Các nhà đầu tư mới hơn như Chris Burniske của Placeholder và nhân vật Twitter R89 Capital đã lên tiếng đưa ra những quan điểm mới về Solana sau sự sụp đổ của FTX. Nếu những cái tên này và nhiều cái tên khác có thể kết hợp để khắc phục một số vấn đề tồn tại lâu dài của hệ sinh thái này – đặc biệt là đối với nền kinh tế token – thì bối cảnh liên doanh thị trường tư nhân và thị trường công khai trên Solana từ sự sụp đổ của FTX có thể nổi lên mạnh mẽ hơn bao giờ hết.

Kết luận

Hệ sinh thái Solana không phải là không có vấn đề. TVL đã bị xóa sổ. Một trong những nhà vô địch trung tâm nhất - SBF - là một kẻ lừa đảo trắng trợn. Công nghệ vẫn chưa hoàn thiện. Và đúng thế, giá đang giảm.

Tuy nhiên, hệ sinh thái này không phải là không có triển vọng. Các ứng dụng mới có thể tái xúc tác việc sử dụng. Những nhà vô địch mới tiềm năng có thể vượt qua SBF về sự đóng góp tích cực cho mạng lưới. Tích cực nâng cấp kỹ thuật trong quá trình phát triển có thể sẽ tiếp tục giảm thiểu các sự cố và nâng cấp hiệu suất mạng lưới.

Còn đối với giá cả? Vâng, giá cả là do tất cả các bạn quyết định.