Các sàn giao dịch phi tập trung (DEX) cho phép mọi người trao đổi trực tiếp các crypto token với nhau. DEX có một số lợi thế hơn so với các sàn giao dịch tiền mã hóa tập trung — và cũng có cả những nhược điểm.

Sơ lược

• Các DEX cho phép giao dịch mà không cần bên trung gian.

• Người dùng không mất quyền giám sát coin của mình.

• Hạn chế chính: người dùng phải chịu trách nhiệm cho sự bảo mật của chính mình.

Sàn giao dịch phi tập trung, hay DEX, là nơi mọi người có thể giao dịch tiền mã hóa mà không cần trung gian. Để hiểu rõ hơn một sàn giao dịch phi tập trung là gì thì điều quan trọng trước tiên là phải hiểu cách hoạt động của các sàn giao dịch tập trung.

Các sàn giao dịch tập trung hoạt động như thế nào?

Sàn giao dịch tập trung như Binance hoặc Coinbase là một trang web hoặc ứng dụng - nơi mọi người có thể mua, bán hoặc giao dịch tiền mã hóa và các token được liệt kê trên sàn giao dịch đó.

Giả sử bạn muốn mua một lượng Bitcoin.

Bạn có thể đến một sàn giao dịch và đăng ký bằng cách cung cấp một số thông tin ngân hàng và thông tin nhận dạng, sau đó gửi một số tiền mặt. (Đôi khi quá trình này mất nhiều ngày, đây cũng là một nhược điểm của các sàn giao dịch tập trung so với DEX.) Sàn giao dịch sẽ cho bạn biết giá — dựa trên “order book” những người mua và bán với số lượng khác nhau — và bạn có thể thực hiện giao dịch.

Vậy, điều gì xảy ra tiếp theo?

Sàn giao dịch sẽ hiển thị số Bitcoin đó trong tài khoản của bạn và bạn có thể giao dịch số Bitcoin này để lấy các token khác trên sàn giao dịch. Nhưng bạn không thực sự nắm giữ chúng bởi vì bạn đang ủy thác cho sàn giao dịch thay mặt mình hoạt động như một người giám sát. Bất kỳ giao dịch nào bạn thực hiện (chẳng hạn như trao đổi Bitcoin lấy Ethereum) không diễn ra trên blockchain mà sẽ nằm trong cơ sở dữ liệu của sàn giao dịch.

Các hoạt động trao đổi tiền mã hóa của người dùng pool vào các ví (thường là ví “nóng” được kết nối với internet) được kiểm soát bởi sàn giao dịch. Sàn giao dịch kiểm soát các khóa cá nhân của bạn. (Có nhiều cách để giải quyết vấn đề này vì các sàn giao dịch cho phép bạn chuyển token của mình sang ví cá nhân; tuy nhiên nếu sau này muốn giao dịch lượng tiền mã hóa đó thì bạn sẽ phải thực hiện thêm một bước nữa.)

Theo những người ủng hộ DEX thì sự hấp dẫn của các sàn giao dịch phi tập trung chính là tính bảo mật. Một sàn giao dịch tập trung có thể hạn chế quyền truy cập của bạn vào tiền mã hóa, hạn chế hoặc ngăn cản khả năng giao dịch của bạn hoặc thậm chí dễ bị tin tặc tấn công.

Mặt khác, các sàn giao dịch tập trung thường dễ sử dụng hơn rất nhiều đối với những người mới và các sàn giao dịch này có thể cung cấp giao dịch nhanh chóng vì chúng không phụ thuộc vào cơ sở hạ tầng blockchain. 

Đây là thành tựu lớn nhất của Coinbase: biến mình thành cái tên nổi tiếng ở Hoa Kỳ đối với những người tò mò về tiền mã hóa, đang tìm cách mua tiền mã hóa nhưng cảm thấy lo lắng về quá trình thực hiện. Đối với những người này, việc để Coinbase (hoặc bất kỳ sàn giao dịch tập trung nào khác) đóng vai trò như người giám sát tiền của mình là một cách làm hợp lý.

Các sàn giao dịch phi tập trung hoạt động như thế nào?

Một sàn giao dịch phi tập trung sử dụng các hợp đồng thông minh (giao thức được thực thi tự động) để tiến hành giao dịch giữa các cá nhân, nhưng không kiểm soát coin của họ.

Các DEX thực hiện giao dịch theo một trong ba cách: một order book trên chuỗi, một order book ngoài chuỗi hoặc phương pháp tiếp cận nhà tạo lập thị trường tự động.

Trong order book trên chuỗi, mọi giao dịch được lưu vào một blockchain. Đó không chỉ là giao dịch mua thực tế mà còn là yêu cầu mua hoặc hủy lệnh đặt. Đó là điểm tối ưu trong DEX, tuy nhiên nhu cầu đặt mọi thứ trên blockchain có thể khiến giao dịch có mức phí cao hơn và chậm hơn.

Sàn giao dịch phi tập trung tạo điều kiện thuận lợi cho việc giao dịch giữa các cá nhân, nhưng không kiểm soát coin của họ.

Với các order book ngoài chuỗi, tất cả điều này xảy ra ở nơi khác và chỉ có giao dịch cuối cùng được giải quyết trên blockchain. Vì các đơn đặt hàng không được lưu trữ trên chuỗi nên phương pháp này có thể gặp phải một số vấn đề về bảo mật của các sàn giao dịch tập trung nhưng các giao dịch sẽ không chậm hoặc tốn kém như các  order book trên chuỗi.

Các nhà tạo lập thị trường tự động - AMM (Automated market maker) -  bỏ qua các order book. Với các order book, nếu bạn có token Chainlink và muốn mua Compound, bạn cần một người có Compound, muốn mua Chainlink và sẵn sàng giao dịch ở mức giá đã thỏa thuận. Trong khi đó, các AMM loại bỏ các đối tác và đưa ra các thuật toán để đặt giá, cho phép bạn giao dịch Chainlink lấy Compound bất kể việc có ai đó ở đầu bên kia của giao dịch hay không.

Để có thể thực hiện được việc này, các AMM thường sử dụng “các pool thanh khoản” - về cơ bản là trả tiền cho người dùng để giữ một số tiền của họ trong một hợp đồng thông minh mà sau đó có thể được khai thác cho các giao dịch. Do đó, người dùng cá nhân đóng một vai trò quan trọng trong việc tạo điều kiện thực hiện các giao dịch.

Bạn có biết?

Bancor đã tạo AMM đầu tiên trên blockchain sau khi huy động được $153 triệu Ether vào năm 2017.

Ưu điểm của DEX

Tính riêng tư

Các sàn giao dịch phi tập trung không yêu cầu công dân Mỹ nhập thông tin cá nhân, chẳng hạn như số an sinh xã hội hay địa chỉ - những thông tin mà các sàn giao dịch tập trung bắt buộc phải yêu cầu người dùng cung cấp như một phần của Đạo luật Bảo mật Ngân hàng.

Cho đến nay, vì DEX không kiểm soát tài sản nên các sàn giao dịch này đã nằm ngoài các quy định như vậy.

Rất nhiều tùy chọn

Các DEX như Uniswap cho phép mọi người tạo một cặp token. Bạn có thể mint token mới và bắt đầu hoán đổi nó lấy token của bạn bè ngay lập tức. Bằng cách này, DEX cho phép mọi người có thể sở hữu token để sử dụng trong tài chính phi tập trung (DeFi) - các dịch vụ cho phép họ tiết kiệm, vay, cho vay hoặc giao dịch mà không cần thông qua ngân hàng hoặc tổ chức tài chính khác.

Ít rủi ro hơn

Vì coin của bạn không được giữ trong một sàn giao dịch tập trung mà nằm trong ví có khóa cá nhân mà bạn là người nắm giữ, do đó bạn không bị tấn công. Và mặc dù các sàn giao dịch tập trung có thể ngừng hoạt động để bảo trì, nhưng trên DEX, bạn có thể tiếp tục giao dịch.

Nhược điểm của DEX

Không có liên kết với thẻ ngân hàng

Các sàn giao dịch phi tập trung chỉ hoạt động với tài sản tiền mã hóa chứ không phải tiền pháp định (như USD), vì việc cho phép giao dịch crypto-to-fiat (từ tiền mã hóa thành tiền pháp định) sẽ yêu cầu sự tham gia của các ngân hàng. (Các giao dịch bằng đô la không thể thanh toán ngay lập tức như các giao dịch dựa trên blockchain.) Do đó, bạn phải có tài sản tiền mã hóa để sử dụng một sàn giao dịch phi tập trung.

Sự phức tạp

Uniswap và nhiều DEX khác được xây dựng trên blockchain Ethereum. Bất kỳ token nào được giao dịch trên các sàn gian dịch này cũng phải có trên blockchain Ethereum. Điều đó có nghĩa là không có Bitcoin hay rất nhiều các token phổ biến nào khác đến từ các blockchain cạnh tranh.

Trên thực tế, về mặt kỹ thuật, điều đó có nghĩa là không có ETH. Thay vào đó, người dùng phải chuyển đổi ETH của mình thành “Wrapped Ether” (WETH) với giá tương đương với ETH để có thể giao dịch.

Không có Dịch vụ Khách hàng

Các sàn giao dịch tập trung hoạt động giống như các ngân hàng. Chúng có những khách hàng mà chúng muốn duy trì sự hài lòng của họ. Nhưng trong một sàn giao dịch phi tập trung thực sự, không có tác nhân nào ở đầu dây bên kia. Các nhà phát triển đã tạo ra giao thức không có cùng mối quan hệ với người dùng. Mặc dù có nhiều cộng đồng người dùng DEX nhưng bạn vẫn chính là người phải chịu trách nhiệm về số tiền của mình.

Lựa chọn là của bạn

Các sàn giao dịch phi tập trung thường cố gắng nắm bắt các đặc điểm của blockchain là “trustlessness” và quyền riêng tư. Các token của bạn vẫn thuộc quyền sở hữu của bạn cho đến khi bạn giao dịch chúng. Một số người cảm thấy yên tâm nếu xét từ góc độ bảo mật. Đối với những người khác, mức độ trách nhiệm đó khá đáng sợ và rủi ro là điều làm họ lo lắng.

Những người ủng hộ DEX hầu hết đều đồng ý: đó là sự đánh đổi để có được tính phân quyền thực sự.