Giới thiệu

Sau 3 năm trong giai đoạn phát triển,  Filecoin cuối cùng đã chính thức ra mắt mainnet vào 15/10/2020. Filecoin đã gọi được số vốn $52 triệu chỉ trong vòng bán pre-sale và thêm $205 triệu thông qua ICO.

Dự án có một danh sách các nhà đầu tư đáng mơ ước từ các quỹ như Sequoia Capital, Y Combinator, Digital Currency Group và Andreessen Horowitz, những cái tên cùng chia sẻ tầm nhìn về một mạng lưới lưu trữ dữ liệu phi tập trung, cũng như mong muốn hình dung cách mà công nghệ có thể mang lại lợi ích cho các dự án blockchain đa dạng.  

Thị trường Lưu trữ

Filecoin thâm nhập vào cùng một thị trường nơi mà Storj và Sia đang hoạt động. Dựa vào 2,500 giao dịch gần nhất để lấy mẫu về thời gian giao dịch trung bình theo ngày, lượng $FIL trả ra và dung lượng lưu trữ đã sử dụng, Filstats.com cho biết chi phí lưu trữ của Filecoin hiện đang ở mức $0.018 trên GB mỗi năm. 

AWS’ Amazon S3 Standard (một bộ lưu trữ thông dụng, được dùng cho các dữ liệu được truy cập thường xuyên) có giá mắc hơn Filecoin 15 lần. Tuy nhiên, mức giá của Filecoin vẫn còn biến động khá cao, chỉ hai ngày trước báo cáo này, giá lưu trữ của Filecoin tăng cao hơn giá hiện tại 8 lần. 

Ngay cả trong thị trường hiện tại, chi phí lưu trữ cũng dao động nhiều, tùy thuộc vào từng dịch vụ yêu cầu. Trong các sản phẩm của Amazon, S3 Standard có chi phí đắt hơn gấp 23 lần so với S3 Glacier Deep Archive, một dịch vụ lưu trữ các dữ liệu chỉ được truy cập 1-2 lần mỗi năm.

Khi so sánh với các giải pháp lưu trữ phi tập trung khác, giá lưu trữ của Filecoin đang ở khoảng giữa của hai cái tên nổi bật trên thị trường - Sia và Storj (bao gồm chi phí đăng tải và tải về). Phí đăng tải và tải về là khoản chi phí tăng thêm chủ yếu, vì dữ liệu phải được mã hóa, mã xóa và truyền đi khắp các node không tương quan.

Dưới đây là bảng so sánh chi phí giữa các dự án khác nhau:

Ghi nhận vào 22/10/2020. Nguồn: Filstats, Siastats, Storj

Thông tin chi tiết về token $FIL

$FIL có tổng lượng cung tối đa ở mức 2 tỷ, trong đó 600 triệu (30%) được phân phối lúc ban đầu (chi tiết như phía dưới). 70% còn lại được dành làm phần thưởng khai thác cho các hoạt động lưu trữ dữ liệu, duy trì blockchain, phân phối dữ liệu và chạy các hợp đồng. 

Hệ thống Filecoin yêu cầu khách hàng phải trả trước chi phí bằng đồng $FIL cho các giao dịch và miner phải gửi vào phần thế chấp để đảm bảo họ sẽ tuân thủ theo các nghĩa vụ hợp đồng. Như ví dụ được trích dẫn, một miner muốn niêm phong 1 TB/ngày cần 5.6 $FIL cho mỗi TB hoặc 5.6 $FIL cho mỗi ngày.

• 15% thuộc về Protocol Labs (4.5% sẽ được trả cho thành viên trong đội ngũ và các cộng tác viên) với thời hạn linear vesting 6 năm
• 5% thuộc về Filecoin Foundation với thời hạn linear vesting 6 năm
• 7.5% thuộc về các nhà đầu tư SAFT 2017 với thời hạn linear vesting từ 6 tháng đến 3 năm
• 2.5% dành cho việc gây quỹ trong tương lai và phát triển hệ sinh thái

Sự kiện ra mắt 

Filecoin là một trong những cái tên niêm yết được mong đợi nhất trong năm. Dự án này ra mắt với  block height là 148,888, vì số 8 chính là con số may mắn tượng trưng cho sự thịnh vượng ở Trung Quốc, nơi trụ sở chính của đông đảo các miner trong cộng đồng. 

Filecoin ngay lập tức trở thành mạng lưới lưu trữ phi tập trung lớn nhất trên thế giới tính về dung lượng. Với dung lượng 600 PiB (6.7x x 1017 bytes), Filecoin mang quy mô gấp 9 lần Storj và gấp 300 lần Sia. 

Ngày đầu ra mắt, Filecoin đã đạt được nhiều kỉ lục về giá, với nhiều sàn báo cáo mức giá tăng mạnh lên đến 3 chữ số. Tuy nhiên, sự biến động mạnh mẽ này cũng mang đến những chênh lệch lớn về giá giữa các sàn, giữa cách mua spot và futures do nguồn cung trong lưu thông được niêm yết ở nhiều mức giá khác nhau.

Khi giá của Filecoin dần ổn định ở mức thấp hơn, các nhà đầu tư phương Đông và phương Tây có những cách diễn giải khác nhau. 

Ở châu Á, đã có những lời chỉ trích rằng mining pool trên Filecoin rất giống với một  Pool 2 (Pool 2 chỉ những yield farming ẩn chứa các rủi ro mất mát về phần thưởng token). Các miner cần phải đầu tư $41,300 cho mỗi bộ máy đào (như phía dưới), và chịu phần lớn các rủi ro góp phần vào thành công của Filecoin. Với những mức giá này, sức mạnh lưu trữ 610 PiB trên mạng lưới hiện tại tiêu tốn gần $80 triệu chi phí vốn đầu tư. 

Các nhà đầu tư bán lẻ bắt đầu tự hỏi rằng tại sao một công ty gọi được số vốn $250 triệu lại bị cáo buộc liên quan đến hình thức tiếp thị đa cấp tại Trung Quốc và Hàn Quốc khi buôn bán các thiết bị mining. 

Chỉ sau ngày đầu tiên ra mắt, nhiều miner đã đe dọa sẽ ngừng phát triển hoặc hoãn hoạt động. Miner cho biết họ chưa hiểu rõ về toàn bộ chi phí vận hành, vì họ đã kỳ vọng phần thế chấp $FIL yêu cầu sẽ nhỏ hơn, khi mà tính ứng dụng của mạng lưới này vẫn còn thấp. 

Nhiều người dùng đồng cảm với họ, và bắt đầu đổ lỗi cho đội ngũ Filecoin, cũng như các bên đa cấp đã chào bán thiết bị. Hơn thế, người ta phát hiện một ví mới với 1.5 triệu $FIL đã ghi nhận 900,000 token được chuyển ra, mặc dù chưa tiến hành vesting. 

Juan Benet, Nhà sáng lập và CEO của Protocol Labs, đã trả lời rằng số lượng token đã di chuyển nằm trong chương trình ổn định thanh khoản và thị trường của dự án với tổng vốn đầu tư 10 triệu $FIL, trong đó 818,000 $FIL đã được tiến hành cho vay.

Các nhà tạo lập thị trường được hướng dẫn không nên giao dịch định hướng, thay vào đó nên duy trì một độ sâu thị trường nhất định và độ chênh lệch hợp lý giữa hai phiên mua/bán của sổ lệnh.

Chẳng bao lâu, một câu chuyện khác từ Trung Quốc nổi lên về vấn đề này, chỉ ra rằng miner mới chính là người thực sự hưởng lợi và “âm mưu” để kiếm về phần thưởng thậm chí lớn hơn. 

Để hiểu rõ hơn, chúng ra cần xem lại các sự kiện gây chú ý vào tháng 12/2019. Filecoin bắt đầu cung cấp các token không giá trị trên mạng lưới testnet của mình (hoặc còn được gọi là “testcoin” để phân biệt với token $FIL trên mainnet) vào ngày đầu tiên ra mắt testnet trước công chúng. 

Sau vài tháng vừa qua, Filecoin cũng đồng thời chạy hai mạng incentive testnet để tăng quy mô dung lượng dữ liệu của mạng lưới, trong đó các điều kiện được mô phỏng từ mainnet và các miner bắt buộc phải stake token. Vì thế nhiều testcoin cũng được tung ra vào giai đoạn này để miner có thể kiếm đủ thế chấp. Bất chấp những thông tin không chắc chắn, đã có xác nhận rằng phần thưởng incentive chính là những token $FIL của mainnet.

Gate.io mở cửa giao dịch sớm, khiến giá cũng nhanh chóng tăng theo, lên đến ba chữ số. Nhưng phần đông người dùng vẫn chưa nhận ra rằng các đồng testcoin không hề vô giá trị. 

Qua nhiều lần thử và sai, người ta phát hiện ra rằng các testcoin có thể tương tác được với mạng lưới mainnet. Hiểu được tác động ảnh hưởng đến nguồn cung, miner nhanh chóng bán các testcoin cũng như $FIL đang giữ trên các sàn như Gate, Huobi, và Binance. Kết quả là miner không có đủ thế chấp để gửi vào và bắt buộc phải tìm thêm các token ngoài thị trường. 

Để phản đối dự án, các miner đã cùng lập luận rằng thời gian linear vesting 6 tháng không mang lại lợi ích kinh tế cho họ, đặc biệt khi họ cũng có trách nhiệm bảo mật mạng lưới Filecoin. Đề xuất đưa ra là 25% phần thưởng nên được mở khóa ngay lập tức và 75% còn lại vẫn sẽ nằm trong quá trình linear vesting như ban đầu.

Filecoin đã chấp nhận đề xuất, và các đội ngũ các nhà phát triển đang tiến hành các nâng cấp để chính thức hóa thay đổi này. Ngoài ra, để giúp cho các miner gửi thế chấp dễ dàng hơn và giới thiệu tính thanh khoản cao hơn, đội ngũ hiện đang triển khai các giải pháp cho vay và hợp tác với ConsenSys để giới thiệu tính năng này thông qua brigde (cầu nối) từ Ethereum sang Filecoin. 

Riêng về sự không chắc chắn xung quanh testcoin, Filecoin cũng tuyên bố rằng các miner đã được thông báo về mainnet sẽ là sự tiếp nối của testnet vào 27/9/2020. Đội ngũ cho rằng điều này sẽ giúp đảm bảo an ninh của mạng lưới.

Câu hỏi nổi bật được đặt ra lúc này chính là về sự minh bạch nguồn cung $FIL trong lưu thông và cách mà các token này được mở khóa từ lúc ra mắt. 

Lời cuối: Tokenomics, Quản trị và Cộng đồng

Tạo nên một giải pháp lưu trữ dữ liệu phi tập trung, hiệu suất cao với giá cả phải chăng chính là mục tiêu mà Filecoin và các nhà đầu tư đều cùng hướng tới. Trong khi tầm nhìn này đầy hứa hẹn, những yêu cầu về vận hành để hiện thực hóa ước mơ được chứng minh là đầy chông gai và thách thức. 

Nếu như lời đồn đoán xung quanh là thật, Filecoin có thể đã không ra mắt với dung lượng dữ liệu lớn như hiện tại nếu không nhờ vào cộng đồng đa cấp ở Trung Quốc. Một mô hình tokenomic được thiết kế tốt sẽ phải đưa ra được các chương trình incentive vừa có thể thúc đẩy hành vi mong muốn từ các bên liên quan, vừa góp phần vào sự phát triển lâu dài của token.

Cộng đồng mạnh cần thời gian để phát triển, và sản phẩm tốt sẽ thu hút những thành viên cộng đồng cao cấp hơn. Sự phát triển nhanh chóng và những bất cân xứng về thông tin lúc ban đầu của Filecoin đồng nghĩa với việc mức độ tin cậy vẫn cần được ưu tiên xây dựng, khi mà các thành viên trong cộng đồng hiện đang dễ dàng rời đi cho đến khi nhận được phần thưởng incentive đủ xứng đáng.    

Không có một cuốn sách nào chỉ dẫn về cách xây dựng mạng lưới chắc chắn thành công. Đội ngũ Filecoin đã đem đến cho thị trường giải pháp công nghệ mà họ đã hứa. Tuy nhiên, vấn đề quản trị của Filecoin vẫn đang phát triển, và chúng ta vẫn chưa thể biết được một cộng đồng chất lượng có thể giúp mạng lưới này củng cố và đạt được những mục tiêu đề ra hay không.  

Bài viết được Chloe Pham thuộc FXCE Crypto biên tập từ “A Retrospective on Filecoin's Launch” của tác giả Mira Christanto, với mục đích cung cấp thông tin và phi lợi nhuận. Chúng tôi không khuyến nghị đầu tư và không chịu trách nhiệm cho các quyết định đầu tư liên quan đến nội dung bài dịch.