Những tiêu điểm chính

• Các dự án Rollup-as-a-Service đang xây dựng các công cụ và dịch vụ để triển khai các rollup nhanh chóng và dễ dàng.

• Các giải pháp bao gồm các rollup SDK dành cho nhà lập trình, đến giao diện triển khai rollup không cần code cho cộng đồng.

• Các Rollup cho phép các blockchain mở rộng quy mô theo chiều dọc. Chúng làm giảm bớt các vấn đề tắc nghẽn mạng lưới mà các L1 hợp đồng thông minh đa dụng gặp phải, đồng thời giảm gánh nặng validator bootstrapping khi ra mắt chuỗi ứng dụng.

• Khi công nghệ hoàn thiện, các rollup sẽ giúp cuộc sống của người xây dựng và người dùng Web3 trở nên dễ dàng hơn thông qua giao diện người dùng được cải tiến và tùy chỉnh, giảm OpEx, và không gian thiết kế lớn hơn cho nền kinh tế native token.

Các Rollup đại diện cho sự thay đổi mô hình về khả năng mở rộng blockchain và phát triển dApp. Chúng cho phép các blockchain mở rộng quy mô theo chiều dọc bằng cách đóng nhiều giao dịch hơn vào không gian khối hiện có, và môi trường thực thi có thể tùy chỉnh của chúng cũng như các thành phần plug-and-play modular cung cấp không gian thiết kế rộng nhất có thể cho các ứng dụng Web3.

Để mang các tính năng này đến với nhiều đối tượng hơn, các dự án "Rollup-as-a-Service" (RaaS) đang xây dựng các công cụ cũng như dịch vụ để triển khai nhanh chóng và dễ dàng các rollup. Các dự án RaaS dự kiến sẽ phát triển nhanh trên mainnet trong những tháng tới, dẫn đến việc ra mắt các hệ sinh thái rollup mới và độc đáo vào năm 2023.

 

Đường đến Các Rollup

Thiết kế của các ứng dụng dựa trên blockchain đã trải qua một chặng đường dài kể từ lần đầu tiên được khái niệm hóa vào năm 2014. Ethereum đã thu hút các nhà xây dựng để triển khai các ứng dụng một cách thuận tiện trên nền tảng monolithic với khả năng thực thi và thanh khoản được chia sẻ. Nhưng khi nhu cầu về không gian khối tăng lên, giao dịch trên L1 ngày càng trở nên đắt đỏ. Không gian khối L1 là một mặt hàng vô cùng quý giá khi càng có nhiều ứng dụng cạnh tranh để giành không gian trên sổ cái.

Thay vào đó, các thiết kế tiếp theo của các hệ sinh thái blockchain, như của Cosmos và Polkadot, phân phối việc sử dụng trên các chuỗi dành riêng cho ứng dụng (“chuỗi ứng dụng”). Các hệ sinh thái chuỗi ứng dụng mở rộng các blockchain theo chiều ngang - chúng tăng không gian khối trên các chuỗi ứng dụng và giảm bớt một số vấn đề về tắc nghẽn mạng lưới mà các L1 đa dụng gặp phải. Họ cũng tự hào về các khuôn khổ phổ biến (Cosmos SDK và Substrate) để giúp các nhà lập trình xây dựng các chuỗi có thể tương tác nhưng cũng có thể tùy chỉnh. Một cảnh báo trước cho việc áp dụng chúng là gánh nặng đối với các nhà lập trình trong việc bootstrap toàn bộ bộ validator cho hoạt động của một ứng dụng.

Mặt khác, các rollup giúp giảm tắc nghẽn L1 bằng cách mở rộng quy mô thực thi theo chiều dọc. Các Rollup thực hiện các giao dịch và cung cấp dữ liệu giao dịch nén để xác thực. Chúng không yêu cầu các bộ validator độc lập cho hoạt động của chúng và có được tính bảo mật từ sự đồng thuận và tính sẵn có của dữ liệu do các lớp cơ sở cung cấp.

Hệ sinh thái Rollup đang trong giai đoạn phát triển ban đầu và phân cấp dần dần, nhưng bản chất modular, có thể tùy chỉnh của chúng chuyển thành không gian thiết kế linh hoạt cho các nhà lập trình dApp.

Giải cấu trúc các Rollup

Phạm vi Rollup bao gồm từ các rollup hợp đồng thông minh đa dụng, như Arbitrum và Optimism, cho đến “các rollup dành riêng cho ứng dụng” có chủ quyền lưu trữ các ứng dụng đơn lẻ. Các rollup hợp đồng thông minh dựa trên L1 để thanh toán, đồng thuận và cung cấp dữ liệu. Giống như các L1, chúng phải đối mặt với các vấn đề tắc nghẽn mạng lưới do nhu cầu ngày càng tăng khi các hợp đồng được triển khai trên đó cạnh tranh về không gian khối L2.

Mặt khác, các rollup dành riêng cho ứng dụng và spectrum gần giống với chuỗi ứng dụng nhưng ít tốn tài nguyên hơn vì chúng không dựa vào bộ validator độc lập để đạt được sự đồng thuận và lưu trữ dữ liệu. Chúng là trọng tâm chính của nhiều nhà cung cấp Rollup-as-a-Service và các lợi ích của chúng bao gồm:

• Cơ cấu có thể tùy chỉnh và bảo mật được tối ưu hóa cho các yêu cầu của ứng dụng.

• Không cạnh tranh về tính toán với các ứng dụng khác - ít tắc nghẽn hơn, phí dễ quản lý hơn, v.v.

• Các nền kinh tế native token linh hoạt - các nhà lập trình chọn một gas token hoặc chọn không yêu cầu token cho người dùng.

• Không cần bootstrap một bộ validator.

• Khả năng kết hợp Cross-chain với các rollup khác có chung một lớp thanh toán.

• Khả năng kết hợp chuỗi chéo nguyên tử với các rollup khác, chia sẻ bộ sequencer (thêm về sequencer bên dưới).

Các Rollup không bị hạn chế đối với bất kỳ khung lập trình blockchain nào. Các thông số vận hành của chúng có thể được tùy chỉnh và stack công nghệ modular của chúng có thể định cấu hình được.

Ví dụ: một ứng dụng chơi game có thể sử dụng Solana VM để thực thi, Ethereum để thanh toán và Celestia cho sự đồng thuận và tính khả dụng của dữ liệu. Nó có thể tận dụng thời gian block nhanh phù hợp với các giao dịch trong game và hợp đồng thông minh có thể nâng cấp quản trị cho việc bảo mật.

Một rollup dành riêng cho ứng dụng khác có thể là giao thức DeFi được xây dựng với Rollkit SDK. Nó có thể tận dụng một bộ sequencer được chia sẻ để thiết lập cho các giao dịch hàng loạt, lớp thanh toán được chia sẻ với các rollup khác, Celestia cho sự đồng thuận và EigenDA cho tính khả dụng của dữ liệu.

Nhưng với khả năng tùy biến tuyệt vời đi kèm với sự phức tạp lớn. Các dự án Rollup-as-a-Service được thiết kế để loại bỏ các pain point (điểm đau khách hàng) của người xây dựng và giúp mở ra những cơ hội này.

Rollups-as-a-Service 

Các dự án Rollup-as-a-Service (RaaS) giảm thiểu hoặc loại bỏ sự phức tạp về mặt kỹ thuật của việc triển khai các rollup. Các giải pháp khác nhau từ bộ công cụ phát triển phần mềm rollup (các SDK) đến các giao diện triển khai rollup chỉ bằng một cú nhấp chuột có thể tùy chỉnh hoàn toàn.

Ngoài ra còn có các team xây dựng các giải pháp Rollup Sequencer-as-a-Service (RSaaS) cho các sequencer được chia sẻ, phi tập trung trên các rollup. Các Sequencer batch các giao dịch và gửi dữ liệu giao dịch đã nén tới các lớp cơ sở. Hoạt động phi tập trung của chúng là bắt buộc đối với sự sống động và khả năng chống kiểm duyệt.

Các Rollup SDK 

Các Rollup SDK là khung của các module có thể tùy chỉnh, giúp nhà lập trình xây dựng các rollup. Một vài ví dụ bao gồm:

• OP Stack - Bắt đầu với các rollup được kiểm soát bởi quản trị hợp đồng thông minh, tương thích với EVM, OP Stack sẽ phát triển theo thời gian để bao trùm các máy ảo bổ sung, bằng chứng thanh toán cũng như sự đồng thuận bất khả tri và sự lựa chọn lớp sẵn có của dữ liệu.

• Celestia Rollkit (trước đây là Rollmint) - Các Sovereign rollup (rollup độc quyền) (xử lý thực thi và thanh toán) được xây dựng với phiên bản sửa đổi của Cosmos SDK có thể giao tiếp và hình thành "các cluster" thông qua IBC. Các Rollkit rollup triển khai đến Celestia để có sự đồng thuận và dữ liệu sẵn có.

• Bộ công cụ phát triển Dymension RollApp (RDK) - Các Optimistic rollup, rollup dành riêng cho ứng dụng được kết nối với Dymension Hub để thanh toán và đồng thuận, đồng thời sẽ tận dụng các sequencer phi tập trung dành riêng cho Dymension. Các RDK rollup sẽ được kích hoạt IBC để liên lạc inter-rollup, và sẽ kết nối tương tự với các hệ sinh thái và vùng Cosmos kích hoạt IBC khác. Việc lựa chọn lớp thực thi và dữ liệu sẵn có là bất khả tri.

Các Rollup SDK kích hoạt hệ sinh thái của rollup với khả năng nhắn tin giảm thiểu tin tưởng. Nhiều dự án RaaS đang xây dựng bảng điều khiển và các giải pháp triển khai rollup không cần code được xây dựng bằng các SDK này

Triển khai No-Code Rollup

Các dịch vụ triển khai No-code rollup bao gồm các dự án như Eclipse và Saga xây dựng các lớp thanh toán được chia sẻ để có thể dễ dàng triển khai các rollup dành riêng cho ứng dụng. Thanh toán được chia sẻ cho phép bridge giảm thiểu tin tưởng giữa các rollup và cơ chế tích lũy giá trị cho nhà cung cấp dịch vụ. Những tổ chức khác, như AltLayer và Constellation, đang xây dựng các giải pháp phù hợp với các L1 hiện có:

• Eclipse: Bắt đầu với các optimistic rollup, Solana VM cho sự thực thi, và Celestia cho sự đồng thuận và tính sẵn có của dữ liệu, Eclipse có kế hoạch cung cấp các rollup có thể tùy chỉnh hoàn toàn theo thời gian. Một testnet công khai dự kiến sẽ ra mắt vào quý 1 với mainnet vào khoảng nửa đầu năm 2023.

• AltLayer: Các rollup hoàn toàn có thể tùy chỉnh bao gồm các giải pháp “tạm thời” hoặc “co giãn” để triển khai no-code rollup và thanh toán “hết hạn sử dụng”, trong đó trạng thái của rollup được chuyển trở lại lớp cơ sở tùy chọn và được xử lý bằng một cú nhấp chuột. Tương tự như Auto Scaling Groups trên AWS, kết cấu đàn hồi cho phép hệ thống tăng hoặc giảm quy mô tùy thuộc vào mức độ sử dụng. Một testnet được dự kiến ​​vào đầu năm 2023.

• Constellation: Triển khai One-click rollup được xây dựng với OP Stack. Bắt đầu với các optimistic rollup, rollup tương thích với EVM, mỗi “Constellation Chain” đi kèm với một block explorer có thể định cấu hình và bridge đến L1. Ngoài ra, chúng cung cấp các tham số có thể tùy chỉnh hoàn toàn như block time và quyền tài khoản. Constellation hiện cung cấp dịch vụ găng tay trắng, với bảng điều khiển triển khai rollup công khai sắp ra mắt.

• Saga: Bản tổng hợp tự động, hỗ trợ IBC và dành riêng cho ứng dụng, tập trung vào các trường hợp sử dụng chơi game.

Hầu hết các dự án RaaS đang bắt đầu bằng cách tập trung vào một hệ sinh thái, với đại đa số đầu tiên giải quyết các optimistic rollup. Các dự án khác như Sovereign Labs (ở chế độ tàng hình) và Fractal đang tập trung vào zk RaaS (không kiến thức) ngay từ đầu.

Kết thúc cho hầu hết các dự án là một giải pháp RaaS hoàn toàn bất khả tri bao trùm các môi trường thực thi, loại rollup (optimistic hoặc zk), sequencer, cũng như module nào sẽ được cắm vào để thanh toán, đồng thuận và tính khả dụng của dữ liệu.

Các Sequencers được chia sẻ 

Sequencer là các node kết hợp các giao dịch, tạo khối và gửi dữ liệu giao dịch đã nén tới các lớp cơ sở. Hiện tại, tất cả các rollup trên mainnet đều sử dụng sequencer tập trung, nhưng một số dự án RSaaS đang hoạt động trên các bộ sequencer phi tập trung:

• Saga: Hợp tác với Celestia, Saga đang xây dựng bộ RSaaS sequencer cho các chuỗi kích hoạt Rollkit. Những người vận hành được lên lịch để thực hiện các nhiệm vụ trong các rollup dựa trên stake weight. Họ có thể mất lượng stake vì kiểm duyệt và thời gian ngừng hoạt động.

• Dymension: Bộ sequencer phi tập trung dành cho “rollApps” dành riêng cho Dymension. Các Node stake DYM (native token của Dymension) trên lớp thanh toán Dymension và được bầu chọn dựa trên stake weight.

• Bộ Optimism Collective Sequencer: Ngoài Optimism L2 đa dụng và OP Stack SDK, Optimism đang phát triển một bộ sequencer chung cho các chuỗi được xây dựng bằng OP Stack. “Op-chains” có thể chọn tham gia vào một bộ sequencer do Optimism Collective quản lý.

Các sequencer phi tập trung phục vụ đồng thời nhiều rollup và sử dụng các ưu đãi kinh tế crypto để giữ cho các nhà vận hành chịu trách nhiệm. Các sequencer được chia sẻ có thể cho phép giao tiếp cross-chain rollup nguyên tử và giảm thiểu tin tưởng khi các node tạo ra các khối cùng lúc trên các chuỗi riêng lẻ.

Tích lũy giá trị RaaS 

Các giải pháp RaaS trừu tượng phí dịch vụ từ người dùng đến nhà lập trình rollup. Có một vài mô hình tiềm năng để các dự án RaaS tích lũy giá trị:

• phí bản quyền phần mềm

• phí triển khai at-cost rollup

• phí sequencer tập trung/phi tập trung

• phí chứng minh (zk rollups)

• MEV re-capture

• phí bridge

• phí lớp thanh toán

Điểm mấu chốt của các giải pháp này là chúng không hạn chế người dùng cuối của rollup tương tác với RaaS-native token. Do đó, các nhà lập trình rollup có thể điều chỉnh giao diện người dùng rollup và cơ chế tích lũy giá trị của họ. Họ có thể chọn triển khai native gas token, stablecoin hoặc hoàn toàn không yêu cầu người dùng thanh toán cho các giao dịch.

Phần kết luận

Còn rất nhiều điều nữa sẽ đến từ các dự án RaaS dưới dạng tiếp cận mainnet cho nhiều người vào năm 2023. Như với tất cả các công nghệ mới, cũng có những rủi ro cần xem xét, bao gồm các điểm tập trung, rủi ro bảo mật và bridge cũng như sự phân mảnh thanh khoản. Tuy nhiên, các rollup và sự xây dựng modular là chìa khóa mở ra khả năng mở rộng blockchain.

Khi công nghệ hoàn thiện, các rollup sẽ giúp cuộc sống của người xây dựng và người dùng Web3 trở nên dễ dàng hơn thông qua giao diện người dùng được cải tiến và tùy chỉnh, giảm OpEx và không gian thiết kế lớn hơn cho nền kinh tế native token.

Bài viết được Như Nguyễn thuộc FXCE Crypto biên tập từ "The Rollups-as-a-Service Ecosystem” của tác giả Stephanie Dunbar với mục đích cung cấp thông tin và phi lợi nhuận. Chúng tôi không khuyến nghị đầu tư và không chịu trách nhiệm cho các quyết định đầu tư liên quan đến nội dung bài dịch.