Nội dung chính

• Bất chấp tình hình ảm đạm trong ngắn hạn, những thành công ban đầu của DeFi cho thấy rõ ràng phần mềm sẽ thay thế hệ thống tài chính hiện tại.
• Cuộc cách mạng vô hình của DeFi được đặc trưng bởi một số thay đổi công nghiệp vĩ mô bao gồm chi phí hoạt động được xã hội hóa, dịch vụ tài chính nhúng (embedded financial service) và thanh khoản thị trường sâu.
• Bản chất phân tán của crypto sẽ cho phép người dùng kiểm tra quyền lực của nhà nước, trong khi đó khả năng xác minh theo thời gian thực sẽ cung cấp cho DeFi các công cụ cần thiết để tuân thủ các quy định của cơ quan quản lý nhà nước.

Crypto đã trải qua một đợt tăng giá lịch sử trong 24 tháng qua. Thời điểm mở đầu và kết thúc của đợt tăng giá này được đánh dấu bởi triển vọng DeFi sẽ mở ra một nền kinh tế toàn cầu, bất kỳ ai có kết nối internet đều có thể truy cập được.

Trong khoảng thời gian này, DeFi đã đạt được sự chấp nhận ổn định khi sự chú ý của thị trường chuyển sang NFT, Web3 và các play-to-earn game. Bất chấp những giai đoạn biến động, nguồn cung stablecoin tăng trưởng song song với tỷ lệ tổng giá trị bị khóa (total value locked hay TVL)/vốn hóa thị trường. Tỷ lệ này điều chỉnh theo giá và là một yếu tố tốt hơn để xác định giá trị được giữ trong DeFi so với số TVL tiêu chuẩn.

Cú phá sản stablecoin UST của Terra đã khiến DeFi bốc hơi 28 tỷ USD chỉ trong vài ngày. Chỉ hai năm sau khi thế giới phát hiện ra các khối xây dựng có thể lập trình được (programmable building block), DeFi đang rơi vào bờ vực của sự vỡ mộng.

Hy vọng về một stablecoin quy mô lớn, phi tập trung đã tạm thời bị dập tắt. Các giải pháp mở rộng và khả năng tương tác vẫn đang trong giai đoạn phát triển ban đầu và không thể hỗ trợ cơ sở người dùng crypto toàn cầu. Các chính sách quản lý crypto từ các nước sớm muộn cũng sẽ thắt chặt hơn nữa.

Bất chấp tình hình ảm đạm trong ngắn hạn, sẽ sai lầm nếu cho rằng triển vọng DeFi sẽ không bao giờ thành hiện thực. Bản chất chống phân mảnh (antifragile) của mình cho phép crypto phát triển mạnh mẽ hơn sau mỗi lần điều chỉnh lớn trong lịch sử tuy ngắn ngủi nhưng đầy biến cố của mình.

DeFi cũng sẽ tương tự – Internet được định sẵn sẽ có một xương sống trong hệ thống tài chính phi tập trung để phù hợp với các kênh truyền thông phân tán của mình.

DeFi là gì? Hiểu về “Cuộc cách mạng vô hình”

Đã gần một thập kỷ kể từ khi Marc Andreessen tuyên bố rằng phần mềm (software) đã và đang chiếm lĩnh toàn thế giới.

Trong bài essay năm 2013 của mình, Andreessen nói rằng “có quá nhiều cuộc tranh luận vẫn xoay quanh định giá tài chính, trái ngược với giá trị nội tại cơ bản của những công ty mới tốt nhất ở Thung lũng Silicon.” Phần mềm đã âm thầm chuyển đổi hầu hết mọi ngành, nhưng toàn bộ tiềm năng của phần mềm vẫn chưa được người dân đại chúng đánh giá cao.

Sự điên cuồng của fintech trong những năm 2000 và 2010 đã bao bọc hệ thống tài chính hiện tại trong một lớp màn số hóa và đưa ra những cải tiến hào nhoáng về giao diện người dùng để thu hút hàng loạt vốn đầu tư mạo hiểm. Ngân hàng trực tuyến (online banking) và thanh toán di động (mobile payment) trở nên phổ biến trong khi các quy trình KYC tự động dần được đưa vào khuôn khổ chuyển giao giá trị cần được cấp phép.

Tuy nhiên, 30 năm sau cuộc cách mạng phần mềm, backend của ngành tài chính vẫn là một hệ thống chậm chạp và cồng kềnh, đặc trưng bởi thời gian giải quyết kéo dài nhiều ngày, thời gian ngừng hoạt động vào cuối tuần, phí trung gian đắt đỏ và sự can thiệp cao của con người. 

Hệ thống tài chính truyền thống tiếp tục giả vờ rằng cuộc sống của người tiêu dùng tốt hơn về mặt vật chất nhờ nỗ lực “chuyển đổi số” của mình, nhưng đây chỉ là một cái cớ để kéo dài việc sử dụng các công nghệ lỗi thời.

DeFi, thuật ngữ toàn diện để phân bổ vốn và chuyển đổi giá trị trên các mạng kỹ thuật số phi tập trung, được bảo mật bằng mật mã, là giải pháp dễ dàng và nhanh chóng để giải phóng sự gián đoạn lâu dài của phần mềm đối với các khuôn khổ tài chính truyền thống của thế giới.

Quá trình cải tổ cơ sở hạ tầng mục nát sẽ tương tự như việc thay động cơ của một chiếc ô tô – những tác động sẽ không thể nhìn thấy bằng mắt thường, cũng như không được thế giới đánh giá cao, cho đến khi quá trình chuyển đổi hoàn thành. Để hiểu điều gì sắp xảy ra, hãy cùng khám phá những thay đổi sẽ đặc trưng cho Cuộc cách mạng vô hình của DeFi.

Chi phí vận hành được xã hội hóa (Socialized Operating Expenses)

Nguồn: Grayscale

McKinsey ước tính rằng các bên trung gian tài chính tích lũy lên đến 5.5 nghìn tỷ USD doanh thu hàng năm (2019). Từ góc độ kinh tế, đây là khoản chi phí vận hành trị giá 5.5 nghìn tỷ USD. Thay vì tập trung những chi phí này vào lĩnh vực dịch vụ tài chính chuyên dụng, các blockchain không cần phép xã hội hóa chi phí tạo và duy trì thị trường tài chính cho người dùng mạng.

Các autonomous smart contract là tính năng đột phá của DeFi sẽ không chỉ giúp phân phối lại các chi phí trên mà còn giảm ảnh hưởng đến các cá nhân và doanh nghiệp theo mức độ.

Các giao thức như Uniswap và Yearn chứng minh rằng với một chút khéo léo của con người, các động lực tài chính phức tạp có thể được giảm xuống thành các quy trình đơn giản, tự động với một phần nhỏ chi phí vận hành cần thiết để cung cấp năng lượng cho các hệ thống hiện tại. Cũng giống như ngành công nghiệp sản xuất được phát hiện trong cuộc Cách mạng Công nghiệp, con người không thể cạnh tranh với máy móc (hoặc code).

Điều này không có nghĩa là thế giới vật chất sẽ di chuyển cơ sở hạ tầng và mô hình kinh doanh sang công nghệ không cần cấp phép của crypto trong một đêm.

Tuy nhiên, khi chi phí cố định của việc thi hành các smart contract (thiết kế lại nền tảng công nghệ, vốn nhân lực và thời gian) kết hợp với các chi phí biến đổi liên tục (phí, duy trì hợp đồng và tuân thủ quy định) lớn hơn chi phí vận hành để liên tục cập nhật các hệ thống công nghệ được bảo mật, các công ty sẽ dần chuyển đổi áp dụng hệ thống công nghệ phi tập trung trên hệ thống của mình.

Dịch vụ tài chính nhúng và tài chính D2C (Direct to Customer)

Matt Harris của Bain Capital mô tả fintech là sự thay đổi nền tảng thế hệ thứ tư của internet. Cụ thể, anh ấy lập luận rằng các dịch vụ tài chính không còn là hoạt động độc lập nữa mà là các dịch vụ được nhúng trong các mô hình kinh doanh mà họ hỗ trợ. Các tính năng có thể kết hợp và mã nguồn mở của DeFi là những mảnh ghép cuối cùng sẽ cho phép chuyển hướng tài chính nhúng sang quy mô toàn cầu.

Các công ty Fintech sẽ không còn chuyên về việc kết nối cơ sở hạ tầng riêng biệt nữa – mà sẽ tạo ra các mẫu có thể tái sử dụng (reusable template) cho các doanh nghiệp để kết nối với nền kinh tế gốc của internet.

Sự chuyển dịch sang một thế giới tài chính nhúng cũng sẽ làm thay đổi mối quan hệ giữa các doanh nghiệp và khách hàng của họ. Cũng giống như internet cung cấp cho mọi công ty một kênh giao tiếp trực tiếp với khách hàng của mình, DeFi sẽ cho phép các công ty thiết lập các mối quan hệ tài chính trực tiếp với khách hàng (D2C) trên quy mô lớn.

Thanh toán tích hợp, bảo hiểm, vay và cho vay sẽ trở thành các tính năng được mong đợi trong nền kinh tế phi tập trung. NFT sẽ cho phép các biên lai được triển khai on-chain và đóng vai trò là thông tin xác thực để giảm giá và bán hàng chéo (cross-selling).

Khi người dùng xây dựng lịch sử on-chain này, họ sẽ tạo nền tảng cần thiết cho các biểu đồ thể hiện các mối quan hệ trên mạng xã hội mở (open social graph) có thể được sử dụng cho các mạng lưới tín dụng (credit network) và cho vay dưới thế chấp. Với chi phí chuyển đổi gần như bằng không, sự hiểu biết thấu đáo và tích cực cải thiện trải nghiệm khách hàng (customer journey) sẽ quyết định người thắng và kẻ thua.

Ma trận DeFi (DeFi Matrix)

Số lượng tài sản on-chain sẽ tiếp tục tăng theo cấp số nhân trong những năm tới. NFT được định vị để mang lại “financialization of everything digital”, các nước có thể phát hành CBDC trong thập kỷ này và những Web 3 creator đang bắt đầu hiểu sức mạnh của các social token.

Được tạo ra bởi Balaji Srinivasan, DeFi Matrix là việc xây dựng một bảng gồm các giao dịch theo cặp tồn tại trên tất cả các tài sản crypto. Tóm lại, hàng tỷ tài sản sẽ giao dịch với nhau mỗi giây mỗi ngày trong khi cung cấp lượng thanh khoản khác nhau trên nhiều sổ lệnh và AMM. Mỗi ô tương ứng trong ma trận đại diện cho các thị trường khác nhau mà cặp tài sản có.

Tất cả các thị trường tài chính có thể được rút gọn thành các ma trận con (sub-matric) trong ma trận DeFi tổng thể. Thị trường chứng khoán các nước có thể chứa các cổ phiếu được token hóa giao dịch với các CBDC do chính phủ bảo trợ. Thị trường ngoại hối sẽ phát triển để trở thành nơi cạnh tranh giữa CBDC này so với CBDC khác, trong khi thị trường fiat/crypto sẽ tiếp tục là tài sản dựa trên crypto (BTC, ETH,…) so với CBDC hoặc stablecoin.

The Sovereign Individual dự đoán một hệ thống dựa trên thị trường vận hành liên tục như thế sẽ đổi mới thương mại về nguồn gốc trao đổi. Thanh khoản cho các tài sản khác nhau sẽ tồn tại theo một phổ và sẽ cung cấp sự ổn định giá của một tài sản so với các tài sản khác theo thời gian thực. Ngoài ra, cũng sẽ cho phép phân bổ vốn một cách hiệu quả ở quy mô nhỏ hơn nhiều so với hệ thống hiện có.

Nếu điều này xảy ra, vấn đề stablecoin phi tập trung có thể không cần giải quyết nữa vì các chiến lược phòng vệ rủi ro phức tạp có thể được tạo ra trên các thị trường gần như vô hạn của ma trận. Như cuộc khủng hoảng UST gần đây cho chúng ta thấy, thanh khoản chứ không phải sự ổn định, mới là điều quan trọng về mặt hệ thống đối với một nền kinh tế trong thời kỳ khó khăn.

Công nghệ bảo mật Zero-Knowledge

Sẽ không thể thuyết phục các doanh nghiệp áp dụng công nghệ sổ cái công khai (public ledger) mà không cân nhắc về khả năng bảo mật. Công nghệ Zero-knowledge (ZK) sẽ là tính năng đột phá cho phép các công ty tận dụng sổ cái công khai trong khi vẫn bảo toàn chi tiết dữ liệu và thông tin nhạy cảm.

Trong khi các ZK rollup nói chung và các smart contract network dựa trên ZK là tâm điểm của sự phát triển ZK, thì quá trình này đang được thực hiện để trực tiếp kết nối các backend của doanh nghiệp hiện tại với các chain đã được thiết lập như Ethereum.

Vào tháng 7 năm 2021, EY đã đóng góp code cho Nightfall 3 vào domain công cộng. Nhờ việc sử dụng kết hợp các bằng chứng ZK và các optimistic rollup được xây dựng trên Polygon, mà Nightfall có thể hỗ trợ các nghiệp vụ phức tạp trong khi vẫn bảo toàn tính bảo mật chi tiết giao dịch.

Sự phát triển của công nghệ ZK vẫn đang trong giai đoạn đầu, nhưng cùng với những tiến bộ trong khả năng mở rộng smart contract, token hóa và thị trường tự động, ZK sẽ sớm trở thành yếu tố quan trọng trong việc hợp nhất nền kinh tế vật lý và kỹ thuật, giúp DeFi đạt mass adoption.

Các tương quan quy định pháp lý

Các quy định pháp lý đang ngày càng được các nước quan tâm để quản lý thị trường crypto non trẻ còn thiếu quy định rõ ràng. Trong khi thời gian và chi tiết chính xác của các quy định vẫn còn mơ hồ, có thể thấy tình hình DeFi nói chung sẽ được chia thành các thị trường được quản lý và thị trường chợ đen không cần cấp phép.

Aave Arc đã ra mắt vào đầu năm nay để cung cấp một pool không cần cấp phép trong đó mỗi người dùng đều được xác minh để đảm bảo phù hợp với các quy định KYC và AML hiện có. Sẽ không ngạc nhiên khi thấy những phiên bản cần được cấp phép này được đưa vào các giao thức hàng đầu trên các hệ sinh thái Layer 1 khác nhau khi thị trường ổn định lâu dài.

Việc áp dụng công nghệ DeFi không cần cấp phép sẽ không vì thế mà bị loại bỏ khỏi thị trường. Trong một thế giới hậu COVID, các cá nhân có quyền cá nhân của mỗi người. Người dùng và các doanh nghiệp đều có thể tìm kiếm quyền tự do tài phán (jurisdictional freedom) nếu chính phủ hạn chế quyền truy cập vào các công cụ tài chính khi chúng ngày càng trở nên quan trọng trong những năm tới.

Permissionless DeFi giống như một loại virus, và các chính phủ trên khắp thế giới đã chứng tỏ mình không có khả năng làm chậm sự lây lan của cả thông tin virus và dịch bệnh. Các cá nhân sẽ có quyền chọn giao dịch trong các thị trường cần cấp phép hay không cần cấp phép.

Để giữ cho thế giới không rơi vào tình trạng hỗn loạn, cần phải có một số thỏa hiệp giữa việc giám sát theo quy định và thị trường hoàn toàn tự do. May mắn thay, bản chất mở và có thể xác minh của crypto sẽ cung cấp cho các cá nhân và doanh nghiệp các công cụ để tạo điều kiện thuận lợi cho các cuộc đàm phán về các vấn đề trên.

Audit và đánh giá rủi ro trong DeFi sẽ được thực hiện trong thời gian thực trong khi công nghệ ZK proof sẽ cho phép các doanh nghiệp chứng minh sự tuân thủ theo quy định mà không cần công bố thông tin để bảo vệ lợi thế cạnh tranh trên thị trường.

A Call to Arms – Tổng động viên đến DeFi

Khi thị trường crypto chuẩn bị bước vào giai đoạn ngủ đông vô thời hạn khác, cộng đồng crypto nói chung cần hướng đến tương lai lâu dài mà chúng ta đang xây dựng. Những dự đoán được giải thích bên trên có thể sẽ cần một hoặc hai thập kỷ nữa mới hoàn toàn thành hiện thực. Cũng sẽ có nhiều tranh cãi dữ dội trong quá trình DeFi Invisible Revolution diễn ra.

Tuy nhiên, bất kỳ sự thành công nào cũng cần thời gian và DeFi cũng thế. Bỏ cuộc trước những trở ngại tưởng như không thể vượt qua sẽ trái ngược với sứ mệnh của Satoshi và mục đích của thế giới crypto.

Bài viết được Huyền Trang biên tập từ “DeFi’s Invisible Revolution” của tác giả Chase Devens; với mục đích cung cấp thông tin và phi lợi nhuận. Chúng tôi không khuyến nghị đầu tư và không chịu trách nhiệm cho các quyết định đầu tư liên quan đến nội dung bài dịch.

—————————————————
👉 Theo dõi FXCE Ventures
Group Chat | Research Hub | FXCE Spotlight | Tổng hợp airdrop | FXCE Pool Coin